Rekordowa liczba śledztw, rekordowa liczba akcji edukacyjnych, kontrole antydopingowe zdeterminowane przez Igrzyska Europejskie. Rok 2023 przechodzi do historii Polskiej Agencji Antydopingowej jako jeden z najbardziej wymagających i jednocześnie najefektywniejszych. Dlaczego jej praca jest ważna? Poza oczywistymi kwestiami sportowymi, przynosi wymierne korzyści w obszarze zdrowia publicznego.

Grupy sterydowe poważnym problemem

Według dokumentu o nazwie „Rynek suplementów diety w Polsce 2023. Analiza i prognozy rozwoju na lata 2023 – 2028” wynika, że wartość rynku suplementów diety wraz z typowymi markami odżywek dla sportowców sprzedawanymi poza aptekami oraz w Internecie, był wart blisko 7 miliardów złotych. W 2022 roku wśród ankietowanych aż 76% sięgnęło po suplement diety. Ten gigantyczny rozwój rynku suplementów ma także bezpośredni wpływ na świat sportu. Zainteresowanie tymi środkami jest tak duże, że opłacalną działalnością stała się działalność przestępcza w obszarze produkcji sterydów. Ta tendencja jest widoczna także w bezprecedensowej skali współpracy Polskiej Agencji Antydopingowej ze służbami. Aż 32 razy POLADA wspierała działania przeciwko grupom sterydowym w 2023 roku.

- 32 sprawy związane z naruszeniem przepisów karnych i kolejne 5 spraw związanych z naruszeniem przepisów antydopingowych. Rok 2023 był dla Polskiej Agencji Antydopingowej najefektywniejszym w obszarze działalności śledczej. W 2023 roku POLADA uczestniczyła w akcjach rozbijania grup sterydowych i aż 32 razy wpierała służby mundurowe, przede wszystkim w charakterze biegłego.

- W śledztwach nieanalitycznych, które prowadziła POLADA dwukrotnie pojawiło się usiłowanie manipulacji podczas kontroli antydopingowej, po jednym przypadku odnotowano: naruszenie zasad dyskwalifikacji, podanie substancji zabronionej zawodnikowi, odmowę poddania się kontroli antydopingowej. Aż 32 razy, co jest liczbą rekordową w historii POLADA, odnotowano działania związane z produkcją, wprowadzaniem do obrotu, przemytem fałszywych leków oraz środków używanych jako substancje dopingujące w sporcie. Te 32 przypadki to działania prowadzone we współpracy ze służbami.

- Zespół Analityczno – Śledczy POLADA uczestniczył w operacjach z międzynarodowymi organami ścigania takimi jak: European Union Agency for Criminal Justice Cooperation (EUROJAST) oraz European Anti-Fraud Office (OLAF). W 2023 roku POLADA została także wyróżniona statuetką „w dowód szacunku i uznania” od Żandarmerii Wojskowej.

Igrzyska Europejskie sprawdzianem dla POLADA

Podstawową działalnością Polskiej Agencji Antydopingowej jest kontrola antydopingowa. W 2023 roku pobranych zostało ponad 4 tysięcy próbek. To efekt standardowych działań kontrolnych, ale także realizacji programu kontroli antydopingowych podczas Igrzysk Europejskich Kraków – Małopolska 2023 – najbardziej wymagającego przedsięwzięcia w historii POLADA.

- W ramach narodowego programu badań pobrano 2403 próbki moczu i krwi (1199 podczas zawodów oraz 1204 w okresie poza oficjalnymi startami zawodników). Przeprowadzono 634 akcje kontrolne. Badania zostały przeprowadzone wśród zawodników reprezentujących
41 związków sportowych. Stwierdzono 22 przypadki podejrzenia naruszenia przepisów antydopingowych.

- Poza programem narodowym, Polska Agencja Antydopingowa zrealizowała także zadania zlecone przez inne organizacje. Łącznie pobrano 1653 próbki. Kontrolerzy realizowali zadania poza zawodami, ale byli także obecni na takich wydarzeniach, jak wspominane już wcześniej Igrzyska Europejskie, ale również Mistrzostwa Świata w piłce ręcznej mężczyzn, Pucharze Świata w łyżwiarstwie szybkim, Pucharze Świata w szermierce, ale także na imprezach z pogranicza świata zawodowego i amatorskiego, czyli sportowych imprezach masowych, tj.: maratony czy półmaratony biegowe.

Uzupełnieniem działalności Polskiej Agencji Antydopingowej, jej trzecim silnym filarem podnoszącym znacząco skuteczność Polskiej Agencji Antydopingowej w kontekście budowania silnego systemu antydopingowego jest edukacja. W 2023 roku przeprowadzono 155 akcji edukacyjnych, a ponad 8 tysięcy odbiorców wiedzy antydopingowej zapoznało się z niezbędnymi informacjami. To rekord.

- Przeprowadzono 155 akcji, w których uczestniczyło aż 8133 osób! Głównymi odbiorcami szkoleń byli zawodnicy kadr narodowych, uczniowie szkół mistrzostwa sportowego, trenerzy, rodzice, przedstawiciele związków i organizacji sportowych, ale także uczestnicy zawodów amatorskich.

- Ze szkoleń antydopingowych skorzystali uczestnicy aż 38 dyscyplin sportu. Najczęściej w 2023 roku spotkania edukacyjne były adresowane do przedstawicieli piłki nożnej – 23 akcje, koszykówki – 9 akcji, tenisa ziemnego – 7, podnoszenia ciężarów i siatkówki – po 6 razy oraz zapasów, sportów motorowych i hokeja na trawie po 4 razy.

- Baza Leków Zabronionych i Antydopingowe Pogotowie Informacyjne (API)

Na znaczeniu zyskuje doradztwo prowadzone przez ekspertów POLADA, czyli Antydopingowe Pogotowie Informacyjne, za pośrednictwem którego w minionym roku ponad tysiąc (!) sportowców (telefonicznie: 909, mailowo: 128) otrzymało wskazówki dotyczące zażywanych leków lub suplementów diety. W porównaniu do 2022 roku, gdzie tych zapytań było niepełna 400, skala wzrostu zainteresowania API jest znacząca.

- Kluczowym narzędziem dla zawodników i sztabów jest także Baza Leków Zabronionych. W 2023 roku miała ona 15848 unikalnych wejść (w 2022 – 11841) i 53137 zapytań (w 2022 – 39450).

Uświadamiać wartość sportu bez dopingu

Warto także podkreślić, że POLADA działa także w obszarze społecznym. W 2020 roku powołała do życia akcję charytatywną „Biegam z czystą przyjemnością”. Jest to pierwszy event kierowany do sportowców amatorów, poświęcony tematowi czystego i uczciwego sportu – bez dopingu. Akcja łączy ze sobą wszystkie istotne wartości dla ruchu sportowego i olimpijskiego. Stojąc na straży czystego sportu, POLADA chce pokazywać sportowcom amatorom, że szczególnie dla nich sport ma być radością i drogą do utrzymywania zdrowia, a nie jego rujnowania. Akcja jest charytatywna. 

Wszystkie środki z pakietów startowych przekazywane są na wskazany cel.

- Akcja wypełnia lukę edukacyjną środowiska sportowego na temat szkodliwości substancji dopingujących w sportach amatorskich

- Głównym odbiorcą projektu są biegacze – uczestnicy, a poprzez social media ambasadorów do całego środowiska sportowego, w tym beneficjentów celu charytatywnego

- Celem projektu jest zwrócenia uwagi społeczeństwa na pomijane, bardzo niebezpieczne zjawisko brania dopingu w sporcie amatorskim.

- W 2024 roku odbędzie się czwarta edycja „Biegam z czystą przyjemnością”, a środki z pakietów startowych przekazane zostaną na zakup sprzętu sportowego dla dzieci z domów dziecka.

dr Katarzyna Kopeć-Ziemczyk

Polska Agencja Antydopingowa