Czym jest tytułowy polityczny margines? To również zależy od wyznawanych poglądów. Dla partii głównego europejskiego nurtu ten margines jest znacznie szerszy na prawo od centrum, niż na lewo. Na szczęście praca Pawła Malendowicza trzyma się prawideł naukowych, a nie politycznych. Dlatego jest warta uwagi.

Polityczny margines – z tym należy się zgodzić – to środowiska i ugrupowania funkcjonujące na obrzeżach polityki. Nie wpływają one ani na proces decyzyjny, ani na procesy ideologiczne zachodzące w łonie rządzących ugrupowań. Ich idee często odwołują się jednak do długiej politycznej tradycji i szukają zakorzenienia w przeszłości. Ten margines, chociaż nieobecny w ciałach wybieralnych, bywa że daje o sobie znać na ulicy.

Wbrew oklepanej, banalnej i nieprawdziwej tezie, że nazizm też był marginalnym ruchem, zanim doszedł do władzy – powtarzał bowiem wiele idei mainstreamowych ruchów nacjonalistycznych, a z kanapowej partyjki mistyków szybko przerodził się w partię masową – marginalne ruchy polityczne nie mają szans wejść do głównej rozgrywki. Z wielu powodów. Nad głoszonymi przez te środowiska poglądami warto się jednak pochylić. Chociażby dlatego, że głoszone przez nich tezy, choćby najbardziej radykalne, dziwaczne, antydemokratyczne, są próbą odpowiedzi na rzeczywiste problemy współczesnego świata. Owszem, utopijnej, chybionej, ale takiej, u której podstaw leżą kwestie, z którymi mainstream radzi sobie częstokroć bardzo słabo lub udaje, że one nie istnieją.

Autor „Alternatywnej myśli politycznego marginesu” analizuje, a nie etykietuje. Skupia się na źródłach, stara się zrozumieć to, co nam wydaje się osobliwością. I dlatego jest to praca nie tylko wartościowa, ale też po prostu ciekawa jako lektura. I cenna jako przewodnik po obrzeżach polityki, od anarchizmu i maoizmu po narodowy bolszewizm.  Patrząc na zmiany, jakie zachodzą wokół nas i narastającą bezradność europejskich elit wobec dławiących Europę bolączek, już za kilka lat zapewne trzeba będzie te książkę aktualizować o nowe nurty politycznej myśli…

Paweł Malendowicz: Alternatywna myśl politycznego marginesu. Bydgoszcz, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, 2022.

(rk)